از نظر قرآن کریم و نیز دانشمندان علم اخلاق چند نوع جهاد و کوشش داریم. جهاد با دشمن در راه خدا، جهاد با نفس اماره خود و جهاد با مال در راه خدا.

بدان معنی که بعضی از انسان ها با قدرت بازوی خود با دشمن خدا و خلق می جنگند و جهاد می کنند. بعضی با قدرت اراده ی خود با نفس اماره ی خود جنگیده و جهاد می کنند تا او را رام و مطیع فرمان خدا سازند و بعضی مال خود را در راه خدا و خلق خدا هزینه می کنند تا به اندازه قدرت مالی خود بدترین دشمنان انسان (یعنی فقر و جهل) را از میان بردارند.

خداوند متعال در قرآن کریم، جهاد با نفس و مبارزه با فقر و جهل را بر انواع دیگر جهاد مقدم داشته و برتری داده است. به آیه ی شریفه توجه فرمایید:

« لا یستوی القاعدون من المومنین غیر اولی الضرر و المجاهدون فی سبیل الله باموالهم و انفسهم فضل الله المجاهدین باموالهم و انفسهم علی القاعدین درجه و کلا وعدالله الحسنی و فضل الله المجاهدین علی القاعدین اجرا عظیما[1] »؛

یعنی مومنانی که متحمل رنج و زحمت نمی شوند، با مومنانی که با مال و جان خود در راه خدا جهاد می کنند، یکسان و مساوی نیستند. خداوند برتری داده است به کسانی که با مال و جان خود جهاد می کنند، بر بازنسشتگان از جنگ. خداوند به همه وعده نیکو داده است. اما خداوند فضیلت و پاداش بیشتری به مجاهدین داده است تا به خانه نشستگان.

در این آیه شریفه، خداوند متعال دو مرتبه «جهاد با مال» را بر «جهاد با جان» مقدم داشته است. یکی از مصادیق بارز و مسلم «جهاد با مال» در راه خدا، اقدام به امر وقف است. وقف، عبارت است از اعمال یک اندیشه خیرخواهانه به منظور کمک به دیگران، به طوری که یک انسان نیکوکار، به قصد رضایت خداوند، موجبات آسایش و رفاه و ترقی و بهره مندی دائمی (مادی و معنوی) فرد یا افرادی از جامعه را به شیوه های مختلف فراهم آورد. در واقع، وقف سنتی حسنه و یکی از افتخارات فرهنگ غنی مکتب اسلام و یکی از اهرمهای مؤثر اعتقادی و فرهنگی برای جبران نیازمندی های جامعه است.

وقف خودش نوعی جهاد است، چرا که دل کندن از دنیا برای خداست، دعوت عملی و علمی دیگران به سوی فرهنگ ارزشمند و غنیِ جهاد است. بریدن از دنیا برای وصل کردن خود و دیگران به عقبا. گذشتن از خود خواهی برای هموار نمودن جاده خداخواهی. ایثاری عینی است برای پرورش ایثارگران. می‌تواند بذری باشد که میوه و محصولش جهادگرانی باشند که برای خدا قیام کنند و مجاهدانه پرچم اسلام را به اهتزاز درآورند.

پی نوشت ها :

[1] سوره نساء / آیه 95

منبع: کتاب چرا و چگونه وقف کنیم، سید علی دانش پور و نادر ریاحی